Historia szkoły
Historia Szkoły Podstawowej w Boruszowicach wg Jerzego Bugajskiego
Do roku 1899 dzieci z Solarni uczęszczały do szkoły w Piasecznej. Napływ nowych mieszkańców do niewielkiej wsi Solarnia zmusiło władze gminne do uruchomienia szkoły na miejscu. Niewątpliwie do zorganizowania szkoły powszechnej przyczyniła się pomoc finansowa fabryki prochu. Należy tu podkreślić, że szkoła w Boruszowicach (w Solarni) została zorganizowana stosunkowo późno. W sąsiednich bowiem gminach szkoły uruchomiono:
w Piasecznej – 1817 r.,
w Rybnej – 1873 r.,
w Pniowcu – 1882 r.,
w Mikołesce – 1896 r.,
w Hanusku – dopiero w 1910 r. (dzieci uczęszczały do szkoły w Brynku),
a w Tworogu szkoła parafialna istniała już od roku 1687.
Przepisy „Regulaminu szkolnego” precyzyjnie już normowały zakres programu jak i czasu trwania nauki1. Według tego regulaminu nauka miała odbywać się w zimie od św. Marcina do św. Jerzego, w godzinach przedpołudniowych przez 3 godziny, a po południu przez 2 godziny. W lecie od św. Jerzego aż do św. Marcina nauczyciel uczy tylko w godzinach rannych. W okresie żniw szkoła była zamknięta. Dzieci podzielone były na trzy klasy (oddziały). W klasie I dzieci najmłodsze uczyły się liter i sylabizowania. W klasie 2 dzieci zaczynały się uczyć czytania i pisania, a w klasie 3, są te najstarsze, które „chętnie czytają, piszą i rachują”.
Szkoła w latach 1899-1922
Pierwszą szkołę w osadzie Solarnia otwarto w dniu 2.03.1899r i znajdowała się w prywatnym budynku sołtysa wsi Karola Kocota. Była to szkoła jednoklasowa, do której zapisało się 29 uczniów. Jej pierwszym nauczycielem został Ernest Mendel z Pawonkowa. Wkrótce zwolniono ze szkoły 2 uczniów. Nowy rok szkolny rozpoczynający się od 1 kwietnia 1899 roku przybyło 10 nowych uczniów.
W kwietniu 1902r. przybył do Boruszowic nowy nauczyciel Zeisberg w miejsce Ernesta Mendela, który przeszedł do szkoły
w Strzybnicy.
Nowy budynek szkolny oddano do użytku w dniu 29.10.1905r W latach 1899-1922 roku nauczycielami byli:
Mendel Ernest 1899 - 1902,
Zeisberg 1902 - 1910,
Heisig Bruno 1908 – 1916 (1919),
Krampitz Georg 1916 - ?,
Kanl 1911 - ?,
Heider ? - 1921,
Rücker Alfred 1920 - 1921.
W szkole tej odbywali również swoje praktyki przyszli nauczyciele (tzw. kandydaci na nauczyciela): Franz Sockel 1910; Schmialek 1909 – 1911, Kosok 1916 - 1917.
Szkoła w latach 1922-1939
Nowy rozdział w życiu boruszowickiej szkoły rozpoczął się po włączeniu tej części Górnego Śląska do Polski, co nastąpiło 15.06.1922 roku o godzinie 2245. Powiat tarnogórski został przejęty przez władze polskie w dniu 26.06.1922r. W dniu 03.09.1922r. w Boruszowicach po raz pierwszy w historii tej miejscowości, rozpoczęła działalności polska szkoła publiczna, której organizatorem i jej pierwszym nauczycielem był Franciszek Matysek.
Nauka natomiast rozpoczęła się w dniu 04.09.1922 r., w 3 oddziałach:
I – 52 dzieci,
II – 56 dzieci,
III – 46 dzieci.
Ogółem do miejscowej szkoły zapisało się w pierwszym roku szkolnym 154 dzieci.
Wkrótce, bo już w dniu 01.02.1923r., skierowano do szkoły drugiego nauczyciela Seweryna Mocha. W roku 1925 uruchomiono 3 kursy szkolne dla dorosłych W dniu 5.11.1928r. zorganizowano szkołę dokształcającą dla chłopców w wieku od 14 do 18 lat. Na siedzibę tej szkoły wyznaczono szkołę podstawową w Pniowcu. Kierownikiem tej szkoły został Franciszek Matysek, a nauczycielami Skrzywan i Berger z Pniowca.
W dniu 06.11.1932r. szkołę zelektryfikowano.
Z uwagi, że budynek szkolny okazał się już za ciasny w dniu 9.11.1933r. do Boruszowic przyjechała po raz pierwszy komisja w sprawie jej rozbudowy. Po dokonanej wizji lokalnej stwierdzono, że obecny budynek szkolny nie nadaje się do rozbudowy i postanowiono, że zostanie wybudowana nowa szkoła. Grunt pod budowę nowej szkoły udostępnić miała gmina z własnych zasobów.
W dniu 30.09.1934 roku w domu prywatnym Pana Szczepanika otwarto świetlicę międzyorganizacyjną. W latach 1922-1939 nauczycielami byli:
1. Matysek Franciszek 03.09.1922 – 01.09.1939,
2. Moch Seweryn 01.10.1923 – 30.07.1923,
3. Skrzywan Stefan 01.10.1923 – 21.07.1930,
4. Jaskółka Tomasz 01-09.1925 – 07.01.1927,
5. Żychalówna Michalina 02.09.1927 – 21.09.1927,
6. Cepurska Jadwiga 10.09.1928 – 28.02.1930,
7. Gesing 10.03.1930 – 01.09.1931,
8. Szczodrokówna Marta 01.09.1930 – 06.09.1937,
9. Sobczak Helmut 06.10.1931 – 01.09.1938,
10. Walczak Roman 14.10.1932 – 1934,
11. Poloczek Wilhelmina 06.09.1937 – 01.09.1938,
12. Baselidesówna Maria 01.09.1937 – 01.09.1939,
13. Cembrzyński Władysław 01.09.1938 – 01.09.1939.
W poszczególnych latach 1922 - 1932 ogółem Szkole Powszechnej w Boruszowicach liczyła dzieci:
Lata Liczba uczniów
1922/1923 154
1923/1924 152
1925/1926 152
1926/1927 142
1927/1928 138
1928/1929 146
1929/1930 144
1930/1931 137
1931/1932 140
Szkoła w latach 1940-1944
W czasie okupacji naukę wznowiono 15.03.1940 roku. Z zapisów dokonanych w kronice szkolnej wynika, że życie szkolne było w dużym stopniu ograniczone i działo się niewiele. Szkoła (3 klasowa) posiadała 4 oddziały, do której uczęszczało wówczas 147 dzieci, a w roku 1941 – 148 dzieci. Pierwszym nauczycielem w okresie okupacji był Waldemar Littow. Nauczyciel ów był także dowódcą miejscowej NSLB. Szkoła realizowała program obowiązujący w III Rzeszy. W dniu 10.12.1942 r. nauczycielem w szkole w Boruszowicach został „zollenleiter” Hanuska Kuntze, który również był tam nauczycielem. W latach 1940 – 1944 nauczycielami byli:
1. Littow Waldemar 1940 – 1941,
2. Hermann 1941 – 1942,
3. Kuntze (również nauczyciel w szkole w Hanusku) 1942 – 1944.
Szkoła w latach 1945 - 1999
Po wyparciu przez Rosjan Niemców z tego terenu, rozpoczął się nowy rozdział w historii Ziemi Śląskiej, a także i tej niewielkiej wioski. Już 30 stycznia 1945 roku przy Urzędzie Wojewódzkim w Katowicach utworzono Wydział Oświaty, którego zadaniem było zabezpieczenie budynków szkolnych sprzętów, urządzeń i pomocy naukowych. W dniu 13.02.1945 r. utworzono Kuratorium Okręgu Szkolnego Śląskiego. Pierwszym zadaniem Kuratorium było zorganizowanie roku szkolnego 1944/452.
W dniu 6.03.1945 roku do Boruszowic przybył Czesław Gogol z zadaniem zorganizowania szkoły. Najpierw ogłoszono zapisy dzieci objętych obowiązkiem szkolnym. Zapisało się 125 dzieci, w tym 25 dzieci, których rodzice posiadali 1 lub 2 DVL. Zgodnie z ówczesnym zarządzeniem władz szkolnych dzieci te nie zostały przyjęte do szkoły3. Już 08.031945r. do szkoły przybyła nauczycielka Anna Łysikówna. Ze szkoły usunięto wszystkie ślady pochodzenia niemieckiego, zlikwidowano bibliotekę szkolną. W celu zorganizowania polskiej biblioteki szkolnej miano zwrócić się do mieszkańców Boruszowic o przekazywanie własnych książek na rzecz szkoły.
Uroczyste rozpoczęcie roku szkolnego 1944/45 odbyło się w dniu 13.03.1945r. W dniu 03.09.1948 r. szkoła przeniosła się do nowego budynku, po dawnej siedzibie urzędu gminnego. W nowej szkole, zgodnie z wytycznymi władz oświatowych „na ścianie frontowej mają wisieć portrety. Przy bocznej ścianie umieszczony ma być krzyż, szafa, w rogu klasy tablica”.
W dniu 01.11.1948 roku dokonano komasacji szkół w Boruszowicach i w Hanusku. W wyniku połączenia tych dwóch szkół, szkoła w Boruszowicach mogła realizować program przewidywany dla szkół ogólnokształcących 11-letnich stopnia podstawowego. Nauczyciele Teodor Wałach i Eleonora Bełtowska przeszli do szkoły w Boruszowicach. Ze względu na brak sal lekcyjnych zajęcia dla klas II i IV odbywały się w Hanusku. Kierownikiem obu tych szkół został Teodor Wałach. Po powstaniu P.Z.P.R-u, nadzór nad szkołami i lokalnymi społecznościami sprawował Powiatowy Komitet P.Z.P.R w Tarnowskich Górach. To bowiem PK P.Z.P.R wyznaczył Boruszowice, w którym obchodzić się będzie 1-szego maja. W skład zespołu organizacyjnego weszli nauczyciele Teodor Wałach i Władysław Cembrzyński. A w samym dniu 1 maja pochód przeszedł od fabryki przez cały Boruszowiec, Hanusek i z powrotem do szkoły. Z tej okazji członkowie P.Z.P.R-u w ramach czynu społecznego „ufundowali” szkole portrety Marksa, Engelsa, Lenina i Stalina.
W roku szkolnym 1956/57 skład grona nauczycielskiego przedstawiał się następująco:
1. Kachel Jan – kierownik szkoły,
2. Solecka Jadwiga,
3. Sitarczuk Maria,
4. Łucki Józef,
5. Ecler Adela,
6. Wolnik Bernadetta,
który przetrwał bez zmian do roku 1963.
W roku 1962 ponownie powołano komitet rozbudowy szkoły, któremu przewodniczyła Przewodnicząca G.R.N. Julia Kurek. Zrganizowano na ten cel zbiórkę pieniężną. Plany były duże. Miała być wybudowana sala gimnastyczna i nowe pomieszczenia klasowe. Skończyło się na wybudowaniu niewielkiego baraku, który po rozbudowie w roku 1972 stoi do dnia dzisiejszego i pełni „rolę” właśnie sali gimnastycznej. W roku 1973 została zlikwidowana, po 77 latach jej istnienia, Szkoła Podstawowa w Mikołesce. Obecnie dzieci z Mikołeski uczęszczają do szkoły w Boruszowicach.
Sytuacja w szkole zaczęła się powoli zmieniać, gdy do szkoły przychodzili nowi nauczyciele. Obecnie szkoła pod nowym kierownictwem i z całkowicie nowym gronem pedagogicznym jest zwyczajną, normalną szkołą, taką, jak wiele innych szkół borykających się z wieloma trudnościami, ale za to na pewno bardziej przyjazną dzieciom, aniżeli to miało miejsce w minionym (oby na zawsze) okresie.
W latach 1945 – 1999 roku nauczycielami byli:
1. Gogola Czesław 06.03.1945 - 01.09.1948 – kierownik szkoły.
2. Łysikówna Anna 08.03.1945 – 09.05.1945.
3. Wandecka Maria 27.05.1945 – 09.05.1945.
4. Stankiewicz Barbara 06.06.1945 - 01.09.1945.
5. Cembrzyński Władysław 04.09.1945 – 01.09.1950 przeszedł do komitetu powiatowego PZPR w Tarnowskich Górach (powrócił do szkoły w połowie roku szkolnego w 1953 r., pełnił obowiązki kierownika szkoły)
6. Dudek Ludmiła 04.09.1945 – 01.09.1952 .
7. Friedrich Ludmiła 03.09.1947 – 15.02.1948.
8. Wałach Teodor 01.11.1949 – 30.06.1951 przeszedł z Hanuska, po zamknięciu miejscowej szkoły, kierownik szkoły; w dniu 07.02.1951r. zawieszony w pełnieniu obowiązków kierownika szkoły.
9. Bertowska Eleonora 01.11.1949 – 30.06.1951, przeszła z Hanuska, następnie pełniła obowiązki sekretarza PGRN w Boruszowicach; 05.09.1950 – 01.09.1952; w latach 01.09.1953 – 30.06.1954 – była kierownikiem szkoły.
10. Zadurowicz Joanna 01.09.1949 – 01.09.1950; przeszła do przedszkola
11. Karpińska Maria 01.09.1949 – 30.06.1949.
12. Solecka Jadwiga 01.05.1949 – 01.09.1950; przeszła do szkoły podstawowej nr 2 w Tarnowskich Górach; ponownie w Boruszowicach od 01.09.1952 – 30.06.1973r.
13. Dyląg Jadwiga 01.01.1950 – 15.10.1951.
14. Bańka Alfreda 01.09.1950 – 30.06.1951.
15. Majewska Krystyna 01.09.1950 – 30.06.1951.
16. Goliasz Karpl 01.02.1951 – 30.06.1951.
17. Siciński Marian 01.02.1951 – 30.06.1953.
18. Maniak Teofil 01.09.1951 – do połowy roku szkolnego 1953.
19. Mitas Janina 01.09.1951 – 01.09.1952.
20. Kachel Jan 15.10.1951 – 31.08.1984 – kierownik szkoły 1952 – 1953 i 1954 – 1984.
21. Kurek Krystyna 01.09.1952 – 30.06.1953.
22. Banaś Franciszek 01.09.1952 – 30.09.1952.
23. Haparta Dorota 01.09.1952 – 30.06.1954.
24. Wyderko Bogusław 01.09.1952 – 30.06.1953.
25. Sitarczuk Maria 01.09.1953 – 30.06.1973.
26. Łucki Józef 01.09.1953 – 30.06.1973.
27. Wolnik – Strzódka Bernadetta 01.09.1953 – 01.08.1985 (do 31.08.1986 - 1 etatu
28. Matoła Alina 02.09.1954 – 09.1954 (kilka tygodni).
29. Karwat Jadwiga 01.09.1954 – 30.06.1956.
30. Maton Cecylia 01.09.1955 – 30.06.1956.
31. Ecler – Stokłosa Adela 01.09.1956 – 31.08.1984(do 31.08.1987 - 1 etatu
32. Mikołajczyk – Lubik Danuta 01.09.1963 – 31.08.1982.
33. Pruski Stanisław 15.04.1964 – na okres przejściowy.
34. Głód (Wróbel?) Anna 01.09.1965 - 21.07.1978.
35. Lubik Jerzy 01.09.1966 - 31.01.1978.
36. Gralla-Drysz Róża 01.09.1966 - 01.09.1982.
37. Koloch Wiktoria 01.09.1973 - 01.01.1984/do 31.12.1986 na 1 etatu- (z Mikołuszki po zamknięciu miejscowej szkoły).
38. Golis Stanisław 01.09.1978 - 31.07.1980.
39. Kurowska Barbara 01.09.1981 – 01.04.1989.
40. Bendkowski Bogdan 01.02.1983 – 31.08.1984.
41. Kubica Janina 21.11.1983 – 31.08.1990 - na niepełny etat.
42. Kwasek Janusz 11.02.1985 – 01.04.1989.
43. Rogacz Stanisława 01.09.1987 – 25.06.1993 - na niepełny etat.
44. Dubiel Przemysław 01.09.1987 – 31.10.1991.
45. Ks. Wiszkowski Klaudiusz 01.09.1990 – 31.08.1997 - na niepełny etat.
46. Czierpka Magdalena 01.09.1990 – 31.05.1993 - na niepełny etat.
47. Sobczyk Maria 18.11.1992 – 25.06.1993 - na niepełny etat.
48. Gansiniec Elżbieta 01.09.1993 – 31.08.1997 - na niepełny etat.
49. Musiał Wanda 01.09.1993 – 31.09.1994 - na niepełny etat.
50. Chmiel Jadwiga 01.09.1994 – 31.08.1997 - na niepełny etat.
Nauczyciele obecnie pracujący:
51. Klasek-Poloczek Jadwiga 01.09.1971
52. Jenel-Grzesiek Alina 01.09.1987
53. Lemieszek Genowefa 18.08.1980
54. Ecler-Schleger Elwira 01.09.1982.
55. Osowska Grażyna 18.08.1984. – dyrektor szkoły.
56. Ziaja Józef 01.09.1984.
57. Zyzik-Opara Weronika 01.09.1985.
58. Goj-Rogala Anna 01.09.1987.
59. Sady-Gawron Renata 01.09.1987.
60. Klica Jacek 01.09.1990.
61. Ziaja Maria 01.09.1993.
62. Wąż-Gralla Sonia 01.01.1997 - na niepełny etat.
63. Sobel-Wolnik Kornelia 01.09.1997 - na niepełny etat.
64. Ochmann Janina 01.09.1997 - na niepełny etat.
Przykładowo w latach 1944 - 1975 ogółem do Szkoły Podstawowej w Boruszowicach uczęszczało dzieci:
Lata Liczba dzieci
1944/1945 125
1945/1946 147
1946/1947 150
1947/1948 172
1949/1950 242
1951/1952 223
1952/1953 223
1965/1966 241
1966/1967 270
1974/1975 254
Obecnie przeciętna ilość uczniów waha się w granicach 120 osób.
Literatura:
Por. H.Gawełczyk, ks., Z dziejów katolickiej szkoły elementarnej w Potępie (1801-1872), maszynopis, s. 25-27.
Por. Śląsko-Dąbrowski Przegląd Administracyjny, nr 1, 1947.
Na podstawie dekretu PKWN z 4.11.1944r. o środkach zabezpieczających w stosunku do zdrajców Narodu (Dz.U.RP nr 11, poz. 54), w art. 1 wszyscy którzy zadeklarowali swoją przynależność do narodowości niemieckiej byli oskarżeni za zdradę Narodu, w wyniku czego (art.4) wszyscy, wraz z członkami rodziny tracą prawa publiczne i obywatelskie prawa honorowe oraz prawa rodzicielskie i opiekuńcze na czas nieograniczony. W przypadku terenów włączonych do Rzeszy, to ci którzy posiadali III i IV grupę DVL nie podlegali przepisom art. 4, jeśli złożyli przysięgę wierności, a ci co mieli II grupę DVL, to decydował o tym sąd specjalny, natomiast wszystkich z grupą I DVL traktowano jako Niemców. Przepisy te obejmowały wszystkich, którzy ukończyli 13 lat
